Về hệ sinh thái ngân hàng kết hợp với công ty chứng khoán có mấy nghịch lý:
1) Tăng quy mô vốn nhanh không thấy giới hạn, nhưng ...
Các công ty chứng khoán (CTCK) đặc biệt là nhóm có mối quan hệ với ngân hàng đã tăng vốn rất nhanh, nhanh hơn cả chính ngân hàng mẹ tuy nhiên công tác quản trị rủi ro và trích lập dự phòng không tăng tương ứng, thậm chí đi ngang hoặc giảm.
2) CTCK chuyển từ “dịch vụ” sang “đầu tư rủi ro cao”
Các năm qua mảng phí môi giới không còn hiệu quả, CTCK dồn vốn sang tự doanh và cho vay ký quỹ
Trong đó tự doanh tập trung vào:
- Bất động sản
- Năng lượng tái tạo
- Trái phiếu riêng lẻ, chưa xếp hạng tín nhiệm
Hoặc đẩy mạnh cho vay, theo số liệu của riêng Nguyên thống kê. tốc độ giải ngân cho vay chứng khoán năm 2025 là một kỳ tích khi tới Q3 đã cho vay thêm hơn 100.000 tỷ đồng so với đầu năm, mức tăng nhiều và nhanh bằng cả chu kỳ uptrend từ 2020 đến 2022.
Nghịch lý: CTCK vốn được thiết kế là trung gian thị trường lại trở thành nhà đầu tư rủi ro lớn tương tự quỹ đầu tư hoặc trở thành bên cho vay tượng tự ngân hàng nhưng không chịu cơ chế giám sát tương đương.
3) Dịch chuyển rủi ro ra khỏi ngân hàng
- Ngân hàng chuyển vốn sang CTCK liên kết.
- Các CTCK: Không chịu giám sát chặt như ngân hàng. Không phải trích lập đầy đủ cho toàn bộ danh mục
4) Tập trung danh mục cao trong cùng hệ sinh thái
- VIX đầu tư hơn 50% danh mục vào hệ sinh thái Gelex
- HDBS đầu tư hơn 53% vào hệ sinh thái HDBank - Vietjet - Sovico
Khi tập đoàn mở rộng thêm mảng không phải để phân tán rủi ro mà để có thêm công cụ đầu tư tập trung vào hệ sinh thái nội bộ khiến cho tồn tại nguy cơ domino khi sự cố lây lan.
Tóm lại : Sự tăng trưởng nhanh của hệ sinh thái tài chính ngân hàng chứng khoán tại Việt Nam đang dựa trên việc mở rộng rủi ro nhanh hơn so với việc quản trị rủi ro, khiến rủi ro không bị loại bỏ mà chỉ bị che giấu và tích tụ.
Việc này sẽ bị siết chặt lại hơn; thay đổi có thể diễn ra để điều chỉnh, cụ thể:
Thông tư 102 có hiệu lực từ ngày 15/12/2025 mới đây, yêu cầu các công ty chứng khoán nâng cao tỷ lệ an toàn vốn trên toàn bộ danh mục tài sản, bao gồm cả các khoản đầu tư có hệ số rủi ro cao. Việc này sẽ siết lại hoạt động tự doanh đang mở rộng nhanh.
Nhưng rõ ràng nhiều công ty chứng khoán đã tích tụ danh mục đầu tư lớn, tập trung và kém thanh khoản thì quy định mới có thể tạo ra những cú sốc ngắn hạn cho thị trường khi :
1) Thanh lý tài sản diện rộng
2) Áp lực tăng vốn gấp gáp
3) Nguy cơ gián đoạn hoạt động
Các ý này để làm rõ hơn mời bạn đọc bài báo gốc của Bloomberg Businessweek Vietnam : Hệ sinh thái ngân hàng – chứng khoán và rủi ro tiềm ẩn
Nguồn: BBW, Đình Phong và Tuấn Anh.
Trương Đắc Nguyên bình luận, chia sẻ.
