Chấm dứt ảo tưởng phương Tây: Trung Quốc mới là đỉnh cao của thế kỷ 21
Hạ tầng giao thông: Với hơn 48.000 km đường sắt cao tốc, Trung Quốc không chỉ có mạng lưới lớn nhất thế giới mà còn vận hành hệ thống này với tốc độ trên 300 km/h, kết nối gần như toàn bộ các đô thị trọng điểm. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng hiệu quả kinh tế của nhiều tuyến còn hạn chế.
Sản xuất công nghiệp: Theo các báo cáo gần đây, Trung Quốc chiếm khoảng 31-35% tổng sản lượng công nghiệp toàn cầu, vượt xa Mỹ (khoảng 16%). Ngành chế tạo đóng góp gần 25% GDP của Trung Quốc, cho thấy nền tảng sản xuất vững chắc và năng lực tự chủ cao.
Công nghệ số và AI: Trung Quốc dẫn đầu thế giới về ứng dụng AI vào giám sát đô thị và quản lý xã hội, với hơn 700 triệu camera giám sát có tích hợp công nghệ nhận diện khuôn mặt. Các thành phố như Thâm Quyến, Bắc Kinh, Hàng Châu được xem là mô hình đô thị thông minh toàn diện.
Khoa học vũ trụ: Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng: trở thành quốc gia đầu tiên đưa tàu thăm dò hạ cánh xuống mặt tối của Mặt Trăng (Chang'e-4), quốc gia thứ hai hạ cánh thành công lên sao Hỏa (Tianwen-1), và xây dựng trạm vũ trụ riêng Thiên Cung. Năm 2024, Trung Quốc thực hiện khoảng 100 vụ phóng vũ trụ, ngang với Mỹ.
Công nghệ tài chính: Hơn 90% dân số Trung Quốc sử dụng thanh toán số qua các nền tảng như Alipay và WeChat Pay. Các siêu ứng dụng tích hợp toàn diện tạo nên một hệ sinh thái fintech độc đáo về mức độ phổ cập và tích hợp.
Sáng kiến "Vành đai - Con đường" (BRI) kết nối hơn 60 quốc gia, được xem là dự án địa chính trị lớn nhất hiện nay về quy mô và cam kết tài chính.
Trung Quốc: một mình kéo thế giới tiến lên trong khi phương Tây lạc lối
Khả năng thống nhất và điều hành tập trung: Trung Quốc hiện nay sở hữu một ưu thế chiến lược quan trọng là khả năng duy trì sự thống nhất trong một quốc gia có dân số hơn 1,4 tỷ người và lãnh thổ rộng lớn, đồng thời giữ được cơ cấu điều hành tập trung cao độ. Khác với nhiều nước phương Tây phải vận hành qua các cơ chế dân chủ đa đảng và chịu ảnh hưởng của chu kỳ bầu cử ngắn hạn, Trung Quốc có thể hoạch định và thực hiện các chiến lược phát triển kéo dài hàng thập kỷ với tính nhất quán cao.
Điều này cho phép Trung Quốc triển khai các chương trình quy hoạch không gian, công nghiệp, đô thị và khoa học một cách đồng bộ và quy mô lớn. Tuy nhiên, mô hình này cũng đi kèm với những hạn chế về tính linh hoạt và khả năng điều chỉnh khi chính sách không phù hợp.
Năng lực huy động nguồn lực quy mô lớn: Trung Quốc thể hiện khả năng điều phối và huy động nguồn lực ở quy mô khổng lồ trong thời gian ngắn. Các ví dụ nổi bật bao gồm việc xây dựng bệnh viện dã chiến trong vài ngày khi đại dịch COVID-19 bùng phát, hay triển khai hàng chục nghìn kilomet đường sắt cao tốc trong hai thập niên.
Tính đến cuối năm 2024, Trung Quốc đã sở hữu mạng lưới đường sắt cao tốc dài khoảng 48.000 km – dài nhất thế giới, với kế hoạch mở rộng lên 70.000 km vào năm 2035. Đây là minh chứng cho tính hiệu quả trong tổ chức và thực thi, mặc dù cần lưu ý rằng chỉ có khoảng 6% tổng chiều dài này thực sự có khả năng sinh lời.
Mô hình hiện đại hóa độc đáo: Trung Quốc đã phát triển một con đường hiện đại hóa khác biệt, không nhất thiết phải theo mô hình dân chủ đại nghị phương Tây. Điều này tạo ra một lựa chọn thay thế hấp dẫn cho nhiều nước đang phát triển, đặc biệt là các quốc gia có bối cảnh văn hóa và lịch sử tương tự.
Bản sắc văn hóa mạnh mẽ: Trung Quốc duy trì bản sắc văn hóa dân tộc rất mạnh, được tích hợp sâu vào hệ thống giáo dục, truyền thông và quản trị. Trong bối cảnh nhiều quốc gia phương Tây đang đối diện với thách thức về bản sắc, Trung Quốc sử dụng di sản văn hóa 5.000 năm như một công cụ củng cố sự ổn định xã hội và tính chính danh của nhà nước.
Thách thức không làm chậm Trung Quốc – chỉ khiến Trung Quốc mạnh hơn
Thách thức kinh tế cấu trúc: Trung Quốc đang đối mặt với áp lực nợ ngày càng gia tăng, đặc biệt nghiêm trọng ở cấp chính quyền địa phương khi tỷ lệ nợ/GDP tăng nhanh trong những năm gần đây. Đồng thời, ngành bất động sản - từng là động lực tăng trưởng quan trọng - đang trải qua khủng hoảng nghiêm trọng với sự sụp đổ của các tập đoàn lớn như Evergrande, tạo ra rủi ro lan toả cho toàn hệ thống tài chính. Thêm vào đó, hiệu quả của các khoản đầu tư công ngày càng giảm sút, khi nhiều dự án hạ tầng quy mô lớn không mang lại lợi ích kinh tế tương xứng với chi phí bỏ ra.
Thách thức nhân khẩu học: Dân số Trung Quốc đang bước vào giai đoạn già hóa nhanh chóng do tỷ lệ sinh giảm mạnh, tạo ra áp lực nặng nề lên hệ thống y tế, an sinh xã hội và ngân sách quốc gia. Vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn khi lực lượng lao động trong độ tuổi làm việc bắt đầu suy giảm từ năm 2022, đe dọa động lực tăng trưởng dài hạn của nền kinh tế và làm gia tăng gánh nặng cho thế hệ trẻ.
Phụ thuộc công nghệ: Mặc dù đạt được nhiều tiến bộ đáng kể, Trung Quốc vẫn chưa thể tự chủ hoàn toàn trong một số lĩnh vực công nghệ then chốt. Sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, đặc biệt trong các ngành chất bán dẫn cao cấp, phần mềm cơ sở và máy móc chính xác, tạo ra điểm yếu chiến lược có thể bị khai thác trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt.
Thách thức môi trường: Quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa với tốc độ chóng mặt đã để lại hậu quả môi trường nặng nề, từ ô nhiễm không khí nghiêm trọng tại các đô thị lớn đến suy thoái chất lượng nguồn nước trên diện rộng. Việc khắc phục những tổn hại này đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ và thời gian dài, đồng thời có thể làm chậm tốc độ tăng trưởng kinh tế.
Căng thẳng địa chính trị: Mối quan hệ giữa Trung Quốc và các nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ, ngày càng căng thẳng trong nhiều lĩnh vực từ thương mại, công nghệ đến an ninh. Cuộc chiến thương mại kéo dài và các biện pháp hạn chế công nghệ có thể ảnh hưởng tiêu cực đến triển vọng tăng trưởng dài hạn, buộc Trung Quốc phải tìm kiếm các đối tác và thị trường mới.
Tự do hay hiệu quả: Trung Quốc đã chọn đúng con đường dẫn đầu
Ưu điểm của mô hình Trung Quốc: Mô hình phát triển của Trung Quốc thể hiện khả năng vượt trội trong việc thực hiện các dự án dài hạn với tầm nhìn hàng thập kỷ, không bị gián đoạn bởi những thay đổi chính trị ngắn hạn. Đặc biệt, hệ thống này cho phép triển khai các kế hoạch với tốc độ nhanh chóng và quy mô lớn, đồng thời duy trì sự nhất quán trong chính sách từ trung ương đến địa phương. Khả năng huy động và điều phối nguồn lực từ khắp cả nước một cách hiệu quả cũng là một điểm mạnh nổi bật, giúp Trung Quốc có thể tập trung sức mạnh quốc gia vào những mục tiêu chiến lược.
Ưu điểm của mô hình phương Tây: Ngược lại, các nền dân chủ phương Tây thể hiện tính linh hoạt cao trong việc điều chỉnh chính sách khi hoàn cảnh thay đổi, đồng thời đặt trọng tâm vào việc bảo vệ quyền cá nhân và các tự do cơ bản của công dân. Hệ thống kiểm soát và cân bằng quyền lực giúp ngăn chặn sự tập trung quyền lực quá mức, trong khi môi trường tự do và cạnh tranh lành mạnh khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới và tinh thần khởi nghiệp. Đặc biệt, tính minh bạch cao trong hoạt động của chính phủ và các thể chế công quyền tạo ra niềm tin của người dân và sự giám sát hiệu quả từ xã hội.
Theo:Hang Ha Farah
