Ngày thị trường chứng khoán Mỹ rơi tự do năm 2008, hàng triệu nhà đầu tư bán tháo tài sản, chạy trốn khỏi “cơn bão” khủng hoảng. Nhưng cùng thời điểm ấy, Warren Buffett - vị tỷ phú được mệnh danh là “nhà tiên tri xứ Omaha” lại lặng lẽ bỏ ra hàng tỷ USD mua cổ phiếu các công ty lớn. Khi kinh tế hồi phục, số cổ phiếu ấy sinh lời gấp nhiều lần, còn Buffett thì tiếp tục củng cố vị thế huyền thoại.
Câu chuyện không mới, nhưng nó phản ánh một sự thật: người giàu không phải ít gặp rủi ro hơn, mà là họ biết cách nhìn thấy cơ hội bên trong rủi ro.
Tâm lý đám đông và nỗi sợ mất mát
Người bình thường thường gắn rủi ro với mất mát. Khi nghe tin "giá nhà đang giảm", họ hoang mang, chần chừ. Khi thấy “thị trường đang sốt”, họ lại chen chân vào mua bằng được, sợ bỏ lỡ. Đây chính là hiệu ứng tâm lý đám đông, thứ đã được nghiên cứu trong kinh tế học hành vi: con người ghét mất mát nhiều hơn là thích được lợi nhuận.
Điều này tạo ra nghịch lý: đa số chọn an toàn trong ngắn hạn nhưng lại bỏ lỡ cơ hội dài hạn. Người giàu thì khác, họ rèn được bản lĩnh đi ngược lại dòng chảy của đám đông, biết khi nào nên “sợ” và khi nào nên “tham lam”.
Người giàu định nghĩa lại rủi ro
Với họ, rủi ro không đồng nghĩa với nguy hiểm tuyệt đối, mà là khoảng trống có thể tính toán và quản lý.
Họ thường tự hỏi:
Rủi ro này có thể đo lường không?
Có cách nào phân tán hoặc giảm thiểu nó không?
Nếu thất bại, mình mất bao nhiêu? Nếu thành công, mình được gì?
Ví dụ, Elon Musk lao vào ngành xe điện khi hầu hết giới tài chính cho rằng “Tesla chỉ là giấc mơ viển vông”. Rủi ro vô cùng lớn. Nhưng Musk nhìn thấy xu hướng chuyển dịch năng lượng toàn cầu, tin vào công nghệ pin và sẵn sàng “đốt tiền” để nuôi tầm nhìn. Giờ đây, Tesla là công ty dẫn đầu, kéo cả ngành xe hơi toàn cầu phải thay đổi.
Ở tầm nhỏ hơn, không ít nhà đầu tư bất động sản Việt Nam từng mua đất vùng ven khi nơi đó còn là cánh đồng, chỉ dựa trên quy hoạch hạ tầng tương lai. Họ chấp nhận rủi ro “chưa có gì”, đổi lại là cơ hội lợi nhuận gấp nhiều lần khi tuyến đường hoặc cây cầu hoàn thiện.
Biến rủi ro thành cơ hội
Bản chất rủi ro là sự bất định. Nhưng trong bất định luôn tồn tại những khe hở cho người dám đi trước.
Buffett chọn mua khi cả thế giới hoảng loạn.
Musk chấp nhận “đốt” hàng tỷ USD để đổi lấy vị thế dẫn đầu xe điện.
Tại Việt Nam, trong thời kỳ Covid-19, có người gấp gáp đóng cửa tiệm, nhưng cũng có người chuyển sang bán hàng online, mở dịch vụ giao đồ ăn, thậm chí xuất khẩu khẩu trang, găng tay y tế. Họ không chờ “trời quang mây tạnh” mới hành động, mà xoay chuyển rủi ro thành bàn đạp.
Điểm chung của tất cả: tầm nhìn dài hạn + chuẩn bị vốn + khả năng chịu đựng sóng gió ngắn hạn.
Bài học cho mỗi người
Không phải ai cũng có hàng tỷ USD để đầu tư khi thị trường sụp đổ. Nhưng tư duy thì có thể học được.
Đầu tư vào kỹ năng: Học thêm ngoại ngữ, kỹ năng công nghệ, kỹ năng mềm. Rủi ro duy nhất là mất thời gian, nhưng lợi ích có thể đi theo bạn cả đời.
Đa dạng hóa nguồn thu nhập: Đừng đặt tất cả vào một giỏ. Dù nhỏ, hãy thử tạo dòng tiền phụ từ chứng khoán, bất động sản, hoặc kinh doanh online.
Quản lý rủi ro cá nhân: Mua bảo hiểm sớm, lập quỹ khẩn cấp, tính toán chi tiêu. Đây là cách “bảo hiểm” cho chính quyết định tài chính của mình.
Đừng đợi thời điểm hoàn hảo: Thị trường không bao giờ “an toàn tuyệt đối”. Quan trọng là mua theo nhu cầu thật, khả năng thật, và chấp nhận một mức rủi ro hợp lý.
Nghệ thuật sống cùng rủi ro
Người nghèo thường hỏi: “Nếu lỡ mất thì sao?”
Người giàu lại hỏi: “Nếu thành công, mình sẽ đạt được gì?”
Sự khác biệt nằm ở góc nhìn. Rủi ro không phải kẻ thù, mà là “chiếc hộp quà”, chỉ khi dám mở ra, bạn mới biết bên trong có gì.
Trong đầu tư hay trong cuộc sống, thay vì chờ đợi một “thời điểm vàng” (vốn không tồn tại), hãy học cách tính toán, quản lý và chấp nhận rủi ro. Bởi đôi khi, thời điểm tốt nhất để bắt đầu chính là lúc mọi người còn đang nghi ngại.
Như một câu nói nổi tiếng: “Hãy mua bất động sản rồi chờ - đừng chờ mua bất động sản.”
Bài học này không chỉ đúng với đất đai, mà đúng với cả hành trình tài chính của mỗi người: dám hành động, dám quản lý rủi ro đó mới là con đường dẫn đến sự bền vững thật sự.
