Mới đây, VNVC đã ký kết văn kiện hợp tác với Trung tâm Nghiên cứu Gamaleya (Nga) trong nỗ lực đưa vaccine ung thư sử dụng công nghệ mRNA về Việt Nam. Một số báo chí trong nước như NhânDân, VnExpress,... đã đưa tin về sự kiện này, thu hút sự quan tâm lớn từ dư luận.
Tuy nhiên, trước khi kỳ vọng quá nhiều vào loại vaccine này, chúng ta cần có cái nhìn tổng quan và khách quan về những gì đang diễn ra, dựa trên dữ liệu khoa học hiện có. Do vậy, là một người đã nhiều năm nghiên cứu trong lĩnh vực ung thư và vaccine, mình nghĩ rằng cần viết một bài phân tích rõ ràng cho các bạn hiểu về vaccine này trước khi đưa ra một quyết định có liên quan trực tiếp đến sức khỏe của các bạn hoặc người thân.
𝟏. Vaccine mRNA trị ung thư: Công nghệ tiềm năng nhưng đầy thách thức
Việc sử dụng công nghệ mRNA để tạo ra vaccine điều trị ung thư không phải là mới. Công nghệ này đã và đang được nghiên cứu ở nhiều quốc gia, với hơn 120 loại vaccine mRNA ung thư đang ở các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng (các bạn có thể search trên ClinicalTrials.gov, hoặc đọc tài liệu tham khảo số 1 phía dưới bài viết).
Nguyên lý chung của vaccine mRNA trị ung thư là:
- Phân tích các đột biến gen đặc hiệu của tế bào ung thư ở từng bệnh nhân.
- Từ đó, tạo ra các phân tử mRNA mã hóa cho những protein đặc hiệu chỉ có trên tế bào ung thư.
- Khi được đưa vào cơ thể, mRNA này sẽ giúp hệ miễn dịch nhận diện và tấn công các tế bào ung thư một cách chính xác.
Vaccine mRNA trị ung thư là công nghệ đầy tiềm năng nhờ khả năng linh hoạt trong thiết kế, cá nhân hóa, giúp hệ miễn dịch nhận diện và tấn công chính xác tế bào ung thư. So với các phương pháp điều trị truyền thống, mRNA mở ra hướng tiếp cận chủ động hơn, an toàn hơn và có thể kết hợp linh hoạt với các liệu pháp miễn dịch hiện đại.
Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ này vào điều trị ung thư vẫn còn nhiều thách thức như khó khăn trong việc vận chuyển mRNA an toàn vào cơ thể, nguy cơ kích hoạt phản ứng miễn dịch ngoài ý muốn, sàng lọc các gene đột biến của tế bào ung thư không dễ khi chúng chứa nhiều loại đột biến và biến đổi không ngừng, chi phí sản xuất cao và quá trình thử nghiệm lâm sàng phức tạp, tốn nhiều thời gian. Do đó, dù tiềm năng rất lớn, vaccine mRNA trị ung thư cần thêm nhiều nghiên cứu và kiểm chứng nghiêm ngặt trước khi được ứng dụng rộng rãi.
𝟐. Vaccine mRNA của Nga: Đang ở đâu?
Theo các thông tin được đăng tải trên tờ Izvestia (Nga) và một số tờ báo phổ thông khác, vaccine mRNA trị ung thư của Nga được phát triển bởi Trung tâm Gamaleya cùng một số viện nghiên cứu ung thư tại Moscow với một số chi tiết được phía Nga công bố:
- Vaccine được thiết kế cá nhân hóa dựa trên các đột biến gen của khối u.
- Chưa có thông tin chính thức về hệ vận chuyển mRNA (như sử dụng lipid nanoparticles hay tế bào đuôi gai dendritic), vốn là yếu tố then chốt trong công nghệ này.
- Kết quả thử nghiệm tiền lâm sàng cho thấy giảm kích thước khối u 75-80% trên mô hình chuột bị ung thư biểu mô ruột (intestinal adenocarcinoma).
- Dự kiến sẽ tiến hành thử nghiệm lâm sàng trên người vào năm 2025.
Cho đến hiện nay giới khoa học quốc tế vẫn thận trọng với vaccine này của Nga vì điểm quan trọng nhất trong nghiên cứu khoa học còn thiếu đó là “Thiếu dữ liệu công khai, minh bạch”. Tính đến tháng 5/2025, chưa có bất kỳ nghiên cứu nào về vaccine này được công bố trên các tạp chí khoa học uy tín, chưa có dữ liệu tiền lâm sàng được bình duyệt (peer-reviewed). Ngoài ra, các dự án vaccine mRNA ung thư trên thế giới thường có sự tham gia của nhiều viện nghiên cứu độc lập, đa quốc gia để đảm bảo tính khách quan. Vaccine của Nga hiện chủ yếu là tuyên bố nội bộ.
Mình không biết trong tương lai gần, vaccine này sẽ được sử dụng như thế nào ở Việt Nam, nhưng mong các bạn đọc và hiểu rõ các thông tin mình viết trên đây.
Nếu bạn chấp nhận sử dụng một loại vaccine mà chính các nhà khoa học cũng chưa biết đánh giá nó thế nào thì bạn thật là “dũng cảm" (trong “ngoặc kép” nhe).
Bảo trọng nhe bà con,
-----------------------
Tài liệu tham khảo:
Yaremenko AV, Khan MM, Zhen X, Tang Y, Tao W. Clinical advances of mRNA vaccines for cancer immunotherapy. Med. 2025 Jan 10;6(1):100562. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39798545/)
Wang B, Pei J, Xu S, Liu J, Yu J. Recent advances in mRNA cancer vaccines: meeting challenges and embracing opportunities. Front Immunol. 2023 Sep 6;14:1246682. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37744371/)
https://vnexpress.net/viet-nam-va-nga-hop-tac-nghien-cuu...
https://nhandan.vn/som-mang-vaccine-dieu-tri-ung-thu-tiem...
https://en.iz.ru/.../russia-finalizing-development...
https://health.economictimes.indiatimes.com/.../117952781
---------------------
Nguồn: TS. Nguyễn Hồng Vũ
