Nhóm 23 nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực năng lượng tái tạo vừa gửi thư đề nghị đối thoại trực tiếp với Bộ Công Thương, Bộ Tài chính và Bộ Tư pháp, liên quan đến tình trạng EVN chậm hoặc tạm dừng thanh toán cho các dự án điện gió và điện mặt trời theo cơ chế giá FIT.
✅ Trong thư (đề ngày 3/11/2025), nhóm nhà đầu tư đề nghị tổ chức đối thoại ngay trong tháng 11, nhằm “tìm giải pháp công bằng và minh bạch” cho 173 dự án đã phát điện lên lưới nhưng bị “treo” thanh toán từ đầu năm 2025, thậm chí một số dự án bị ảnh hưởng từ giữa năm 2022.
Nguyên nhân vướng mắc được cho là xuất phát từ Thông tư 10/2023/TT-BCT, quy định dự án phải có Biên bản nghiệm thu hoàn thành công trình (CCA) trước khi công nhận COD. Tuy nhiên, nhiều dự án đã được xác nhận COD và hưởng cơ chế FIT từ trước khi Thông tư này có hiệu lực, dẫn đến việc quy định bị áp dụng hồi tố, khiến EVN tạm giữ hoặc trả chậm tiền điện.
✅Điều này khiến nhiều đơn vị đứt dòng tiền, áp lực trả nợ ngân hàng tăng mạnh, nguy cơ mất thanh khoản lan rộng trong khối dự án năng lượng sạch.
Trong danh sách gửi thư có nhiều tập đoàn năng lượng lớn từ châu Á và châu Âu như: Acciona, ACEN, B.Grimm, Gulf, Super Energy (Thái Lan), Chubu, Idemitsu, Mitsubishi HC Capital, Shikoku Electric, Toho Gas (Nhật Bản), SH Power, Dohwa (Hàn Quốc), Dragon Capital (Anh), SP Group (Singapore)... Tổng công suất dự án họ tham gia trên 4.500 MW, tương đương hàng tỷ USD vốn FDI.
Nhóm nhà đầu tư khẳng định tôn trọng khung pháp lý Việt Nam, nhưng nhấn mạnh việc giữ lại thanh toán dựa trên tiêu chí được thay đổi sau thời điểm COD là không phù hợp với thông lệ quốc tế và nguyên tắc bảo hộ đầu tư.
Nỗi lo “hồi tố giá FIT” và nguy cơ tranh chấp quốc tế
Từ đầu năm 2025, cơ quan quản lý định hướng rằng các dự án không đáp ứng đầy đủ điều kiện hưởng giá FIT sẽ phải xác định lại giá bán điện và bù trừ phần chênh lệch đã được hưởng. Tuy nhiên, quá trình triển khai gặp bế tắc khi EVN cho biết không đủ cơ sở xác minh hồ sơ nghiệm thu của nhiều dự án trong giai đoạn trước.
Trong số các dự án chịu ảnh hưởng có nhiều nhà máy quy mô lớn như Ea Nam, Ia Le 1, Ia Pech, BT1, hay các dự án điện mặt trời lớn như TTC Đức Huệ 1, Phong Điền, Hàm Phú 1...
✅ Hiện có 69 nhà máy điện có vốn nước ngoài tham gia, trong đó nhà đầu tư Thái Lan chiếm nhóm lớn nhất với 25 dự án.
Nếu vấn đề tiếp tục kéo dài, nguy cơ phát sinh tranh chấp hoặc khởi kiện quốc tế (ISDS) là hoàn toàn có thể xảy ra.
